Nowe wyzwania dla prawa i technologii
Monografia dr. Pawła Opitka, “Kwalifikacja prawna i opis znamion przestępstw teleinformatycznych. Studium prawno-kryminalistyczne”, to obszerna analiza rzeczywistych przypadków cyberprzestępczości, w tym tych związanych z blockchainem i kryptoaktywami. Autor przygląda się ponad dwustu decyzjom sądowym i prokuratorskim, wskazując na błędy w kwalifikacji prawnej przestępstw oraz wyzwania związane z ich ściganiem. Badania objęły lata 2010–2021 i dotyczyły zarówno analizy akt sądowych, jak i postępowań prokuratorskich związanych z tokenami cyfrowymi.
Przestępstwa teleinformatyczne – definicja i klasyfikacja
Dr Opitek podkreśla, że termin przestępstwa teleinformatyczne jest umowny, ale odnosi się do czynów zabronionych, w których kluczową rolę odgrywają systemy informatyczne, sieci teleinformatyczne oraz dane cyfrowe. W swojej pracy przedstawia nie tylko wykładnię prawną, ale także modus operandi sprawców i metody ich działania.
Blockchain i kryptoaktywa w przestępczości
Jednym z najbardziej aktualnych wątków monografii jest analiza przestępstw dokonywanych przy użyciu technologii blockchain. Autor omawia m.in.:
- Kradzież bitcoina – czy można “ukraść” kryptowalutę i jak sądy kwalifikują takie działania?
- Nielegalny hazard – rola walut wirtualnych w organizowaniu nieautoryzowanych gier losowych.
- Zabezpieczenie majątkowe – wyzwania związane z konfiskatą kryptowalut w postępowaniach karnych.
Problematyka wykładni prawnej
Jednym z głównych problemów, na jakie zwraca uwagę dr Opitek, jest niejednolita interpretacja przepisów przez sędziów i prokuratorów. Nieprecyzyjne rozróżnienie pojęć informacji i danych informatycznych często prowadzi do błędów w kwalifikacji prawnej. Monografia pokazuje przykłady spraw, w których nieprawidłowa wykładnia doprowadziła zarówno do uniewinnień, jak i surowych wyroków w niemal identycznych przypadkach.
Zapytaliśmy dr. Opitka, jakie zmiany legislacyjne mogłyby rozwiązać problem niejednolitej kwalifikacji prawnej przestępstw teleinformatycznych. Jego zdaniem: „Nie ma tutaj prostego rozwiązania i nawet jeśli niektóre znamiona takich przestępstw – z perspektywy całego Kodeksu karnego – budzą wątpliwości lub sprawiają problemy wykładnicze, to dopiero pogłębiona praca legislacyjna nad tymi przepisami, dotycząca także praktyki sądowej w orzekaniu, mogłaby przynieść propozycje racjonalnych rozwiązań.”
Dr Opitek zwraca również uwagę na problem stosowania art. 267 k.k. i 287 k.k. w odniesieniu do ataków ransomware oraz manipulacji danymi w systemach finansowych. Nieprawidłowe przyporządkowanie stanu faktycznego do przepisów prowadzi nie tylko do rozbieżności orzeczniczych, ale także do trudności w skutecznym ściganiu sprawców.
Sędziowie i prokuratorzy wobec nowych technologii
Zdaniem autora, skuteczniejsze przeciwdziałanie przestępczości teleinformatycznej wymaga nie tylko doprecyzowania przepisów, ale także lepszego przygotowania sędziów i prokuratorów. „Sędziowie i prokuratorzy muszą chcieć doskonalić swój warsztat pracy w zakresie znajomości przestępczości teleinformatycznej i dociekliwego podejścia do rozpoznawanych spraw karnych” – podkreśla dr Opitek. Kluczowe jest również zrozumienie statusu prawnego kryptoaktywów oraz mechanizmów działania nowych technologii.
Zapytaliśmy również, jakie są największe wyzwania związane ze ściganiem przestępstw popełnianych przy użyciu blockchaina. Dr Opitek podkreślił: „Zdecydowana większość przestępstw, które można określić mianem ‘blockchainowych’, dotyczy kryptowalut i w tym zakresie problemy już dawno zostały zdefiniowane: anonimowość transakcji, malwersacje na platformach inwestycyjnych bazujących na kryptowalutach czy transgraniczność takich przestępstw i trudności w gromadzeniu materiału dowodowego. Myślę, że problematyka przestępstw stricte blockchainowych jest dopiero przed nami i pojawi się wraz z rozwojem metawersum. To kwestia kilku lub kilkunastu lat.”
Podsumowanie
Analiza dr. Pawła Opitka to ważna lektura dla prawników, specjalistów ds. cyberbezpieczeństwa oraz wszystkich zainteresowanych prawnymi aspektami blockchaina. Kwestie takie jak kradzież tokenów, oszustwa kryptowalutowe czy zakłócenie pracy systemów komputerowych wymagają nie tylko dogłębnej analizy, ale i dostosowania przepisów do dynamicznie zmieniającej się rzeczywistości technologicznej.
Całe opracowanie możecie znaleźć w poniższym linku
